Музей туралы

Музейдың негізгі миссиясы – өлкенің тарихы мен табиғатының даму үдерістерін зерттеу, тарихи-мәдени құндылықтардың сақталуын және қауіпсіздігін қамтамасыз ету, материалдық және рухани мәдениет ескерткіштерін жинау және сақтау. Мәдениет саласында сапалы әрі қолжетімді қызметтер ұсыну арқылы заманауи мәдени ортаны қалыптастыруға және азаматтардың әлеуметтік оптимизмін арттыруға ықпал ету.                                                                                                                              
Музей алғашқы күндерден бастап қазіргі уақытқа дейін Риддер қаласы, Тәуелсіздік даңғылы 11-үй мекенжайы бойынша, тұрғын үйдің бірінші қабатындағы оң қанатында орналасқан. Қазіргі уақытта мұражайдың жалпы ауданы – 411 шаршы метр, оның ішінде: экспозициялық алаңы – 277 ш.м., жұмыс кабинеттері – 74 ш.м., қор сақтау қоймасы – 60 ш.м.                              
Қазіргі таңда музей қорында 34 200 экспонат бар, оның ішінде негізгі қор – 25 735, ғылыми-көмекші, қосалқы қор – 8 465  құрайды (археологиялық, минералогиялық, этнографиялық, палеонтологиялық коллекциялар, фотоқұжаттар қоры, көркемсурет коллекциясы).                                             
Музей жұмысының 5 негізгі ғылыми-зерттеу бағыты бар: жаратылыстану, археология, этнография, тарих және тарихи-мәдени мұраны қорғау.                       
Риддер тарихи-өлкетану музейі облыстық, республикалық және халықаралық семинарларға, мәдени мұраны қорғау акцияларына, сондай-ақ "Таза Қазақстан" экологиялық акциясына белсене қатысады.

Тарихи анықтама

Риддер тарихи-өлкетану музейі Қазақ КСР Мәдениет министрлігінің 1960 жылғы 13 мамырдағы №159 бұйрығы негізінде №4 орта мектептегі өлкетану бұрышынан құрылған. Музейдың негізін қалаушылар — тынымсыз өлкетанушылар Владимир Владимирович Клинк пен Юрий Георгиевич Хабаров және олардың серіктері бұл игі істі жүзеге асыру үшін бар күш-жігерін, білімін, шығармашылығын жұмсады. Музейдың алғашқы директоры болып В.В. Клинк тағайындалды, ал алғашқы құрамда 4 қызметкер жұмыс істеді. Музейдың жалпы аумағы небәрі 74 шаршы метр еді.                                
1961 жылы Лениногор тарихи-өлкетану музейі алғаш рет өз есігін ашты. Кішкентай ғана бөлмелерде табиғи байлықтар, қала тарихы мен заманауи өмір, палеонтология, геология, өсімдіктер мен жануарлар дүниесі, Семенов Тянь-Шанскийге арналған бұрыш орналасқан болатын. Жас болса да, Риддер музейі алғашқы күндерінен-ақ бірегей экспонаттарымен мақтана алатын. Мысалы, сол кезде облыстық музейде жоқ палеонтологиялық коллекция Риддер музейінде болды. Бұл коллекция сол кездегі ауқымды құрылыс жұмыстары кезінде табылған заттармен толығып отырды.
Музейге құрылысшылар ашылу қарсаңында алып келген белгісіз ірі жануардың сүйегі ғылыми қызығушылық тудырды. Белоусовтың Спецстрой қазушылар бригадасы оны 4 метр тереңдіктен, №27 кварталдың құрылыс алаңында, Хариузовка өзенінен 400 метр қашықтықта тапқан.                     
Музейдің ашылуы Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасының 40 жылдық мерейтойына орайластырылды. Музей құрылымы қаланың тұрғындары мен мекемелерінің қолдауымен жүзеге асырылды. Комбинат жұмысшылары музейге концессия кезеңіндегі сағаттар, көне Риддер карталары, 30-жылдардағы мүсіндер тапсырды. Қорғасын зауыты 1942 жылғы социалистік жарыста жеңіске жеткені үшін алынған Туды және Құрмет кітабын сыйға тартты. Геологиялық барлау экспедициясы – аймақтың жыныс картасы мен қазбаларды, орман техникумы – гербарийлер коллекциясын, орман шаруашылығы – фотосуреттер мен ағаш түрлерінің үлгілерін берді. Байланысшылар бригадасы – концессия кеңсесінде тұрған көне телефонды тауып, музейге берді. Осы телефон арқылы 1918 жылдың 11 мамырында Риддер кәсіпорындарының мемлекет меншігіне алынуы туралы декрет хабарланған.                                                                                                      
Музейдың жасақталуына еліміздің орталық музейлері, ғылыми институттар мен архивтер де көмектесті. Мәскеу, Ленинград, Барнаул, Омбы қалаларынан Риддердің өндірістік орталық ретінде дамуының кезеңдерін сипаттайтын фото мен құжат көшірмелері әкелінді. №8 және №12 мектеп оқушылары құстар мен жануарлардың тұлыптарын сыйға тартты. Қаланың тұрғындары да жеке коллекцияларынан көне тиындар, кітаптар, тұрмыстық және діни заттарды тапсырды.Ашылған сәтте музейде палеонтология, геология, флора мен фауна, көне Риддер тарихы, қазіргі және болашақ Лениногорск туралы бөлімдер болды. Полиметалл комбинатының қызметі көрсетілген жеке бөлім де ұйымдастырылды. Қала газеті «Лениногорская правда» В. Клинктің «Қалалық музей залдары бойынша» атты мақалалар циклі жарияланып, экспозициялар таныстырылды.                                                                      
Палеонтология бөлімінде ежелгі теңіз тіршіліктерінің – трилобиттер, мшанкалар, белемниттер, аммониттердің қалдықтары, мамонт, жүндес мүйізтұмсық, қазба бұғы сүйектері қойылды. Геология бөлімінде – жарықпен жабдықталған бағалы полиметалл рудалары коллекциясы, Менделеев элементтер жүйесі витринасы, 1930 жылы жасалған рельефтік карта және Тишин кен орнының ашылуы туралы мәліметтер орналастырылды.Флора мен фауна бөлімінде – жергілікті суретшілер мен фотографтардың этюдтері, орман техникумы оқушыларының шөптер коллекциясы, жануарлар мен құстар тұлыптары көрсетілді.                                                                                   
Риддер-Лениногорск тарихы бөлімі жергілікті тұрғындардың көне қоныстар туралы деректерімен және археологиялық олжалармен толықты. Мәселен, 1955 жылы мұғалім Н.Г. Рожнов тапқан қола қанжардың сынығы бұл өлкеде адамзаттың б.з.д. ІІІ мыңжылдықта өмір сүргенін дәлелдеді. Сонымен қатар, көне жазбаларда (1558 ж.) ағылшын саудагері Ричард Ченслер Алтай рудниктері жайлы қызықты деректер келтіреді.
Кейбір экспонаттар Риддер ауылының XIX ғасырдың басындағы көрінісін суреттейтін А. Петровтың суретінің көшірмесі арқылы ұсынылды. Риддердің еңбек адамдарының патшалық және концессия кезеңіндегі өмірі, көненің заттары мен құжаттары көптеп жиналды. Музейда алғашқы қоныстанушылар – ескі діңге сенушілер мәдениеті де көрініс тапты: белбеулер, бас киімдер, «бутылы» деп аталатын аяқкиім, ұршық және т.б.                                                
Тарих бөлімінде атақты зерттеушілер – С.Тянь-Шанский, Ч. Валиханов, Пржевальский, Робровский, Козлов, Потаниндердің портреттері, құжаттары, күнделіктерінің көшірмелері қойылды. «Риддер – концессия» экспозициясында ағылшын миллиардері Урквартқа жерді жалға беру туралы патша құжаттарының көшірмелері, сол кездегі фотолар мен карталар орналастырылды.                                                                                                         
1962 жылы музей экспозицияларында 500-ге жуық экспонат болды, ал бірінші жылы оны 47 000 адам тамашалады. Қала қонақтары мен ғалымдар, «Нева» журналының өкілдері мен Қиыр Шығыстан келген партизан да өз пікірлерін ризашылықпен қалдырған.                                                                    
Музей қорлары үздіксіз толықтырылып отырды, бірақ орын жетіспеді. 1962 жылы Лениногор полиметалл комбинаты жаңа пәтер бөліп, оны музейге қайта жабдықтады. 1963 жылы 22 сәуірде кеңейтілген экспозициясы бар 5 зал ашылды. Бұл жұмыс музей қызметкерлері: В. Клинк, Ю. Хабаров, В. Василевский, В. Зеленский, А. Макаров және қала тұрғындарының қолдауымен қысқа мерзімде аяқталды.                                                             
Жүздеген фотоматериалдар, экспонаттар және мәтіндер дайындалды. Экспозицияда алғаш рет радио және киноқұралдар пайдаланылды. Соғыс кезеңі залында Юрий Левитанның даусын тыңдауға, ал қазіргі тарих залында Лениногорск туралы фильм көруге мүмкіндік болды.1968 жылы 1 маусымда музейдің ашылғанына жеті жыл толғанда, оның аумағы үш еседен артық кеңейді, ал экспонаттар саны жүздеген есеге өсті. Осылайша, қазіргі Риддер тарихи-өлкетану музейінің негізі қаланды.                                                              
2005 жылғы қаңтарда Қазақстан Республикасының Бюджет кодексіне сәйкес, музейді қаржыландыру жергілікті бюджеттен облыстық бюджетке ауыстырылды және әділет органдарында қайта тіркеу туралы нұсқау берілді (ШҚО әкімі хаты №947, 08.01.2005 ж.).                                                                   
Жылдар өте келе музейдің келбеті де өзгерді. Ұзақ уақыт бойы шешімін таппаған жөндеу мәселесі 2010 жылы «Жол картасы» бағдарламасы арқылы шешілді. Мемлекет музейдің ғимаратын күрделі жөндеуден өткізуге және жабдық сатып алуға 18 миллион теңгеден астам қаражат бөлінді.

Музейдің жүрегі – оның қазынасында 

Музей қорлары – нағыз сарқылмас қазына. Көптеген экспонаттар бірегейлігімен ерекшеленеді және археологиялық, этнографиялық, палеонтологиялық коллекциялар құрамына кіреді. Кең ауқымды фотодокументтер қоры экспозициялармен қатар, заманауи моноблоктарда да ұсынылған.                                                                                                           
Капиталдық жөндеу мен реэкспозициядан кейін жаңартылған музей залдары алғашқы келушілерін Жеңістің 65 жылдығы жылы қарсы алды. Қаладағы барлық білім беру мекемелерінің оқушылары арасында ауқымды жұмыс жүргізілуде. Музей ардагерлер қозғалысы және қоғамдық бірлестіктермен тығыз ынтымақтастықта жұмыс істейді.                                                                                  
Музейге жыл сайын кемінде 5000 келуші келеді. Мәдени-бұқаралық іс-шаралардың алуан түрі қолданылады: дәрістер, экскурсиялар, театрландырылған көріністер, мерекелер, кездесулер, акциялар, дөңгелек үстелдер және т.б. Ай сайын 40-тан астам іс-шара өткізіледі.Соңғы 5 жыл ішінде музей «Шекарасыз музей» атты ерекше бағдарламаны әзірлеп, енгізіп келеді. Бұл – мүмкіндігі шектеулі балаларға арналған ай сайынғы музейлік сабақтар бағдарламасы.                                                                                                  
Музейдың есігі тек қала тұрғындарына ғана емес, жақын және алыс шетелден келген қонақтарға да ашық. Олар өңіріміздің табиғи байлықтары мен сұлулығына, тарихи өткені мен мәдени мұрасына тәнті болып, ризашылықтарын білдіруде. Бұл туралы Қазақстанның барлық өңірлерінен, сондай-ақ шетелдерден келген қонақтардың музейдің пікірлер кітабында қалдырған алғыстарынан көруге болады.                                                               
Музей қорындағы жәдігерлер – өткеннің үнсіз куәгерлері. Өлкенің тарихы мұражай залдары мен қор сақтау қоймаларында үнсіз жиналып, сақталып келеді. Қазіргі таңда мұражайдың экспозициялық алаңы – 277 ш.м., ал қор сақтау қоймасы – 60 ш.м. құрайды.

Минералдар мен әшекей тастарының коллекциясы